Πολυκυστικές ωοθήκες και υπογονιμότητα

του Ευριπίδη Μαντούδη*

Πως μπορεί μία νέα κοπέλα να αντιληφθεί ότι πάσχει από το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών; Τα συμπτώματα δεν είναι πάντα ιδιαίτερα εμφανή και συχνά μπορεί να είναι παραπλανητικά. Ας πάρουμε ως παράδειγμα την Μαρία. Στην εφηβεία παρουσίασε ελαφρά ακανόνιστο κύκλο (30-35 ημερών) και λιπαρό δέρμα, που επιδεινωνόταν με ακμή πριν την περίοδό της κάθε μήνα. Φαινομενικά, επρόκειτο για τα συνήθη συμπτώματα πολλών εφήβων κοριτσιών. Επισκέφτηκε τον δερματολόγο της, ο οποίος της χορήγησε μία φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση της ακμής. Σύντομα όμως, εμφάνισε ελαφρά τριχοφυΐα στο πρόσωπο, με αποτέλεσμα να επισκεφτεί ένα ειδικό σε κέντρο για λέιζερ. Η τριχοφυΐα όμως επανερχόταν. Η Μαρία αντιμετώπιζε όλα τα παραπάνω συμπτώματα μεμονωμένα μέχρι και τα 25 της χρόνια, οπότε παντρεύτηκε. Οι προσπάθειες του ζευγαριού να κάνουν παιδί τα επόμενα δύο χρόνια απέβησαν άκαρπες . Στην αρχή το απέδωσαν στο άγχος τους, αλλά στη συνέχεια αποφάσισαν να ζητήσουν την γνώμη ενός γυναικολόγου. Η Μαρία διαγνώστηκε με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, μετά από έναν απλό υπέρηχο και μία εξέταση αίματος. Κανένας από τους προηγούμενους γιατρούς που είχε επισκεφτεί δεν απέδωσε αυτά τα συμπτώματα σε πιθανή ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών. Η Μαρία όμως είχε χάσει πολύτιμο χρόνο, χωρίς να γνωρίζει τα ακριβή αίτια της κατάστασης που την ταλαιπωρούσε.

Οι πολυκυστικές ωοθήκες κληρονομούνται. Οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, εκτός των προβληματικών συμπτωμάτων που παρουσιάζουν, εάν δεν ακολουθήσουν την κατάλληλη θεραπεία, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν υπέρταση, καρδιοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, καθώς επίσης και άλλες παθήσεις, που είναι άμεσα εξαρτώμενες από το ορμονικό τους σύστημα, όπως ινομυώματα, υπερπλασία του ενδομητρίου και ενδομητρίωση.

Ακόμη, εάν κάποιο μέλος της οικογένειάς σας πάσχει από υψηλή πίεση, σακχαρώδη διαβήτη, υπογονιμότητα, αποβολές ή παχυσαρκία, τότε, είναι πιθανόν να έχετε πολυκυστικές ωοθήκες.

Οι πολυκυστικές ωοθήκες μπορούν να διαγνωστούν με ένα υπερηχογράφημα και με ορμονικό προσδιορισμό συγκεκριμένων ορμονών μέσω μίας εξέτασης αίματος στην αρχή του κύκλου . Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν μέχρι σήμερα οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, είναι ότι οι περισσότεροι γιατροί προσπαθούν να θεραπεύσουν ένα σύμπτωμα, π.χ. την ακμή, το λιπαρό δέρμα, την ανωορρηξία , κ.λ.π., και όχι την ίδια την ασθένεια .

Σήμερα, υπάρχει τρόπος θεραπείας για τις πολυκυστικές ωοθήκες, με φάρμακα ή χειρουργική επέμβαση. Για τις γυναίκες που προσπαθούν να επιτύχουν μία εγκυμοσύνη, η επίτευξή της, με ή χωρίς πρόκληση ωορρηξίας, είναι ότι χρειάζεται. Για τις γυναίκες που ταλαιπωρούνται από τα παραπάνω συμπτώματα, η ενδεδειγμένη θεραπεία θα αποφασιστεί μετά από την διεξαγωγή εργαστηριακών και αιματολογικών εξετάσεων.

ΠΛΑΙΣΙΟ Αν έχετε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα, είναι πιθανόν ότι πάσχετε από πολυκυστικές ωοθήκες

* Κύκλους με χρονική διάρκεια μεγαλύτερης των 30 ημερών και ελαφρά ακανόνιστους

* Προβλήματα ωορρηξίας

* Αποβολές

* Προβλήματα υπογονιμότητας

* Αύξηση του σωματικού βάρους, κυρίως στην κοιλιακή χώρα

* Αυξημένη τριχοφυΐα

* Τριχόπτωση

* Λιπαρό δέρμα

* Ακμή

Τι πρέπει να ξέρουν οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες που προσπαθούν να επιτύχουν μια εγκυμοσύνη

1. Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι η πιο κοινή αιτία υπογονιμότητας στις γυναίκες που δεν κάνουν ωορρηξία. Εάν μία γυναίκα νομίζει ότι έχει πολυκυστικές ωοθήκες, ή έχει ακανόνιστους κύκλους περιόδου, συνιστάται να μην περιμένει π.χ. 1 χρόνο, για να αποδειχθεί ότι πάσχει από υπογονιμότητα. Ας ζητήσει βοήθεια συντομότερα.

2. Οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες πρέπει να συζητήσουν με το γιατρό τους, πριν επιχειρήσουν μία εγκυμοσύνη, σχετικά με τα διάφορα ιατρικά προβλήματα, τα οποία είναι συνυφασμένα με τις πολυκυστικές ωοθήκες, έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητές τους για μία φυσιολογική και χωρίς προβλήματα εγκυμοσύνη.

3. Εάν μία γυναίκα έχει σταματήσει το αντισυλληπτικό χάπι, μπορεί να προσπαθήσει για μία εγκυμοσύνη από τον πρώτο κιόλας μήνα.

4. Είναι σημαντικό για μία γυναίκα με πολυκυστικές ωοθήκες να διατηρεί ένα ιδανικό σωματικό βάρος. Όσο πιο αδύνατη είναι στην αρχή της εγκυμοσύνης, τόσο πιο εύκολη και υγιής θα είναι η ίδια και το έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

5. Εάν οι μηνιαίοι κύκλοι μίας γυναίκας διαρκούν περισσότερο από 35 ημέρες, ή δεν κάνει ωορρηξία, ή η ωορρηξία είναι τόσο καθυστερημένη που η ποιότητα των ωαρίων είναι, κατά πάσα πιθανότητα, χαμηλή και ο κίνδυνος για μία αποβολή μεγαλύτερος, θα χρειαστεί θεραπεία που θα διευκολύνει την εγκυμοσύνη. Η χρήση ταμπλετών κλομιφαίνης δεν συνιστάται για παραπάνω από 3-6 μήνες. Η θεραπεία με ενέσεις γοναδοτροφινών μπορεί να είναι απαραίτητη μετά από 3 – 6 κύκλους ατυχούς προσπάθειας για την επίτευξη μίας εγκυμοσύνης.

6. Ο κίνδυνος αποβολής είναι υψηλότερος σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, ανεξαρτήτως εάν η εγκυμοσύνη έχει επιτευχθεί μετά από θεραπεία ή χωρίς. Ο κίνδυνος που διατρέχει μία φυσιολογική γυναίκα για αποβολή είναι της τάξεως περίπου του 10-15% σε κάθε εγκυμοσύνη. Η εξέταση σπέρματος δεν πρέπει να παραλείπεται αφού, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν πολυκυστικές ωοθήκες, δεν αποκλείεται η παρουσία ενός άλλου προβλήματος από την πλευρά του συζύγου.

7. Πολλές φορές ο λόγος της υπογονιμότητας δεν είναι απολύτως γνωστός. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, η υπογονιμότητα είναι πολύ – παραγοντική.

8. Έτσι, μία κοπέλα η οποία δεν έχει πολύ καλή ωορρηξία μπορεί να είναι κατά 60% γόνιμη. Εάν και ο σύντροφός της δεν έχει ιδιαίτερα γόνιμο σπέρμα, τότε ένα μικρό πρόβλημα, που τυχόν θα δημιουργηθεί, μπορεί να εξελιχθεί σε μεγαλύτερο. Εάν λάβουμε υπόψη και άλλα μικρά προβλήματα, όπως αυτό της έλλειψης τραχηλικής βλέννας ή συχνής επαφής, κ.λ.π., ένα ζευγάρι μπορεί να είναι υπογόνιμο χωρίς κάποιο σοβαρό λόγο.

9. Είναι αρκετά σύνηθες, η 2η –3η εγκυμοσύνη να επιτυγχάνεται χωρίς καμία θεραπεία σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, παρά την ανάγκη θεραπείας για την επίτευξη της 1ης. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην ευεργετική επίδραση της 1ης εγκυμοσύνης στον ορμονικό μηχανισμό.

10. Η πρόκληση ωορρηξίας σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες ενέχει κινδύνους. Η κατάλληλη προετοιμασία των ωοθηκών πριν από την εξωσωματική θεραπεία είναι απαραίτητη για την αποφυγή του συνδρόμου υπερδιέργεσης των ωοθηκών. Ο ορμονικός έλεγχος και η υπερηχογραφική παρακολούθηση της ασθενούς, καθώς και η εμπειρία του ιατρού σε θέματα πολυκυστικών ωοθηκών, είναι απαραίτητα για μία καλή και ασφαλή έκβαση.

11. Οι περισσότερες γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, κατά 90%, θα μείνουν έγκυες, εκτός εάν υπάρχουν άλλοι πιο σοβαροί παράγοντες που συμβάλουν στην υπογονιμότητα.

* Ο Ευριπίδης Μαντούδης, Μαιευτήρας, Γυναικολόγος Αναπαραγωγής. To 1989 αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή Αθηνών. 1992 1998: Εργάστηκε και ειδικεύτηκε σε όλους τους τομείς Μαιευτικής Γυναικολογίας. Εκπαιδεύτηκε στην παρακολούθηση της κύησης και των επιπλοκών της και στη γυναικολογική χειρουργική στα νοσοκομεiα, Mayday University Hospital, Λονδίνο, Newham General Ηοsρital, Λονδίνο UCL Ηοspitals, Λονδίνο, Queen Mary’s University Hospital, Λονδίνο, Kingston Hospital, Kingston upon Thames, Λονδίνο. Το 1998 έγινε μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Μαιευτήρων & Γυναικολόγων της Μ. Βρετανίας . 1998-2002: Εξειδικεύτηκε στην Εξωσωμaτική Γονιμοποιηση και στην Αναπαραγωγική Ιατρική στο London Gynaecology and Fertility Centre, συνεργαζόμενος με τον Καθηγητή Ian Craft και ήταν υπεύθυνος για την κλlνική διαχείριση περίπου 3000 κύκλων εξωσωματικης γονιμοποίησης συνολικά

Είναι μέλος των European Society of Human Reprοductiοn & -Embryology (ESHRE) και American Society of Reproductive Medicine (ASRM)