Πως μπορεί μία νέα κοπέλα να αντιληφτεί ότι πάσχει από το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών; Τα συμπτώματα δεν είναι πάντα ιδιαίτερα εμφανή και συχνά μπορεί να είναι παραπλανητικά.
Το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι μία ορμονική διαταραχή που εκδηλώνεται σε μία στις δέκα, περίπου, γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και μπορεί να πλήξει την γονιμότητα και μακροπρόθεσμα την υγεία τους.
Τι είναι όμως ακριβώς αυτό το σύνδρομο και τι σχέση έχει με τις κύστεις στις ωοθήκες; Ποια είναι τα συμπτώματά του και πόσο σοβαρό είναι; Ο χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Δημήτρης Μπιλάλης, ειδικός στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και Ενδοσκοπική Χειρουργική, «ξεδιαλύνει» τους μύθους από τις αλήθειες.
Κάθε γυναίκα με κύστεις στις ωοθήκες έχει σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
Μύθος. Άλλο είναι το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών και άλλο οι πολυκυστικής μορφολογίας ωοθήκες. Αν και το 25-30% των γυναικών έχουν πολλαπλές κύστεις στις ωοθήκες τους, λιγότερες από τις μισές πάσχουν από το σύνδρομο, αφού για να διαγνωστεί αυτό οι γυναίκες πρέπει να έχουν δύο από τρία πιθανά συμπτώματα.
Τα συμπτώματα αυτά είναι:
1. Χρόνιες διαταραχές του έμμηνου κύκλου (δηλαδή διαταραχές της ωορρηξίας). Πχ η γυναίκα μπορεί να έχει εμμηνόρροια κάθε 35 μέρες ή σπανιότερα, να μην έχει καθόλου έμμηνο ρύση για μερικούς μήνες ή να έχει παρατεταμένη περίοδο με πολύ μικρή ή πολύ μεγάλη απώλεια αίματος.
2. Χρόνια υπερανδρογοναιμία (υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα).
3. Χαρακτηριστική πολυκυστική μορφολογία ωοθηκών.
Επομένως, αν μία γυναίκα έχει μεν κύστεις στις ωοθήκες της, αλλά ο έμμηνος κύκλος της είναι ομαλός και τα επίπεδα των ανδρογόνων της φυσιολογικά, δεν πάσχει από Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών.
Κατ’ αντίστοιχο τρόπο, όλες οι γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών δεν είναι παχύσαρκες ούτε έχουν όλες δασυτριχία (παθολογική τριχοφυΐα). Ουσιαστικά, υπάρχουν τουλάχιστον 10 διαφορετικοί φαινότυποι που σχετίζονται με το σύνδρομο (δηλαδή δέκα διαφορετικές μορφές με τα δικά τους χαρακτηριστικά γνωρίσματα και συνδυασμούς συμπτωμάτων).
Το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών δεν είναι κάτι σοβαρό.
Μύθος. Είναι πολύ σοβαρό και μπορεί να δημιουργήσει επιπλοκές όχι μόνο στην καθημερινότητα της γυναίκας και τη γονιμότητά της, αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί να υπονομεύσει και την υγεία της.
Η γυναίκα με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών μπορεί να είναι υπέρβαρη ή παχύσαρκη, να έχει αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο και στο σώμα, αυξημένη λιπαρότητα, ακμή, αραιά μαλλιά ή/και ανδρικού τύπου αλωπεκία (τριχόπτωση), δηλαδή μια σειρά συμπτωμάτων που μοιραία δυσκολεύουν την καθημερινότητά της.
Το σύνδρομο αποτελεί επίσης ένα από τα κύρια αίτια γυναικείας υπογονιμότητας, ενώ ακόμα κι αν η γυναίκα μείνει έγκυος έχει αυξημένη πιθανότητα αποβολής και πρόωρης γέννησης του μωρού, καθώς και εκδήλωσης διαβήτη ή υπέρτασης κυήσεως.
Επιπρόσθετα, πολλές ασθενείς έχουν επίσης μειωμένη βιταμίνη D, η οποία είναι απαραίτητη για τη γονιμότητα αλλά και για καλή υγεία, ενώ μία στις δέκα έχουν και αντίσταση στην ινσουλίνη ή διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη, οπότε διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν τύπου 2 διαβήτη.
Η παχυσαρκία, τέλος, αποτελεί γνωστό παράγοντα κινδύνου για άλλα μεταβολικά προβλήματα, όπως η υπέρταση και η αυξημένη χοληστερίνη, και μακροπρόθεσμα η καρδιοπάθεια.
Πρακτικά όλα αυτά σημαίνουν ότι η γυναίκα πρέπει να είναι υποψιασμένη για τα ύποπτα συμπτώματα του συνδρόμου, ώστε να απευθύνεται νωρίς σε έναν γιατρό και να κάνει άμεσα την απαιτούμενη θεραπεία για το σύνδρομο, αλλά και τις απαραίτητες προσαρμογές στον τρόπο ζωής της, οι οποίες θα βελτιώσουν τα συμπτώματά της και θα περιορίσουν τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές.
Οι γυναίκες με το σύνδρομο δεν μπορούν να κάνουν παιδιά.
Μύθος. Αρκετές γυναίκες κατορθώνουν να μείνουν έγκυοι δίχως ιατρική υποβοήθηση, ενώ πολλές άλλες καταφέρνουν να αποκτήσουν παιδί με ορμονική υποβοήθηση ή με εξωσωματική γονιμοποίηση. Το αν θα γίνει μια ασθενής, μητέρα ή όχι, εξαρτάται από τη σοβαρότητα του συνδρόμου της και το αν άρχισε εγκαίρως θεραπευτική αγωγή γι΄ αυτό ή όχι.
Δεν θέλω να κάνω παιδιά, οπότε δεν έχει σημασία αν θα έχω περίοδο ή όχι.
Μύθος. Η ωορρηξία είναι πολύ σημαντική για την υγεία της γυναίκας, καθώς μετά την απελευθέρωση του ωαρίου αυξάνονται τα επίπεδα της ορμόνης προγεστερόνη στο αίμα, για να εξασφαλιστεί η εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα σε περίπτωση που επιτευχθεί γονιμοποίηση.
Χωρίς ωορρηξία, ο οργανισμός στερείται αυτή τη βασική ορμόνη, χάνεται η ορμονική ισορροπία και τελικά τα οιστρογόνα γίνονται η κυρίαρχη ορμόνη του φύλου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πλήθος συμπτωμάτων και ασθενειών, όπως αύξηση του σωματικού βάρους, μειωμένη ερωτική επιθυμία, διακυμάνσεις στην ψυχική διάθεση, κατάθλιψη, προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, ευαισθησία των μαστών, ινοκυστικοί μαστοί, ινομυώματα μήτρας, ενδομητρίωση, προβλήματα με τη χοληδόχο κύστη, δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα κ.λπ.
Η εγκυμοσύνη θεραπεύει το σύνδρομο.
Μύθος. Δεν το θεραπεύει, απλώς τα συμπτώματά του είναι ηπιότερα στη διάρκειά της. Επειδή, όμως, το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών συχνά συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο αποβολής, πρόωρου τοκετού, διαβήτη κύησης και υπέρτασης κύησης, οι γυναίκες χρειάζονται προσεκτική παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ώστε όλα να πάνε καλά.
Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών δεν μπορεί να θεραπευτεί.
Μύθος και αλήθεια. Αν και δεν υπάρχει τρόπος ίασης, υπάρχουν θεραπευτικές επιλογές οι οποίες συνδυάζουν φαρμακευτική αγωγή με υγιεινοδιαιτητικά μέτρα (προσεγμένη διατροφή, συστηματική γυμναστική, λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων) για να προστατεύσουν την υγεία και την γονιμότητα της γυναίκας.
Πως μπορεί μία νέα κοπέλα να αντιληφτεί ότι πάσχει από το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών;
Παράδειγμα:
Μία γυναίκα, η Κατερίνα στην εφηβεία παρουσίασε ελαφρά ακανόνιστο κύκλο (30-35 ημερών) και λιπαρό δέρμα, που επιδεινωνόταν με ακμή πριν την περίοδό της κάθε μήνα. Φαινομενικά, επρόκειτο για τα συνήθη συμπτώματα πολλών εφήβων κοριτσιών. Επισκέφτηκε τον δερματολόγο της, ο οποίος της χορήγησε μία φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση της ακμής. Σύντομα όμως, εμφάνισε ελαφρά τριχοφυΐα στο πρόσωπο, με αποτέλεσμα να επισκεφτεί ένα ειδικό σε κέντρο για λέιζερ. Η τριχοφυΐα όμως επανερχόταν.
Η Κατερίνα αντιμετώπιζε όλα τα παραπάνω συμπτώματα μεμονωμένα μέχρι και τα 25 της χρόνια, οπότε παντρεύτηκε. Οι προσπάθειες του ζευγαριού να κάνουν παιδί τα επόμενα δύο χρόνια απέβησαν άκαρπες . Στην αρχή το απέδωσαν στο άγχος τους, αλλά στη συνέχεια αποφάσισαν να ζητήσουν την γνώμη ενός γυναικολόγου. Η Κατερίνα διαγνώστηκε με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, μετά από έναν απλό υπέρηχο και μία εξέταση αίματος. Κανένας από τους προηγούμενους γιατρούς που είχε επισκεφτεί δεν απέδωσε αυτά τα συμπτώματα σε πιθανή ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών. Η Κατερίνα όμως είχε χάσει πολύτιμο χρόνο, χωρίς να γνωρίζει τα ακριβή αίτια της κατάστασης που την ταλαιπωρούσε.
Οι πολυκυστικές ωοθήκες κληρονομούνται. Οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, εκτός των προβληματικών συμπτωμάτων που παρουσιάζουν, εάν δεν ακολουθήσουν την κατάλληλη θεραπεία, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν υπέρταση, καρδιοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, καθώς επίσης και άλλες παθήσεις, που είναι άμεσα εξαρτώμενες από το ορμονικό τους σύστημα, όπως ινομυώματα, υπερπλασία του ενδομητρίου και ενδομητρίωση.
Ακόμη, εάν κάποιο μέλος της οικογένειάς σας πάσχει από υψηλή πίεση, σακχαρώδη διαβήτη, υπογονιμότητα, αποβολές ή παχυσαρκία, τότε, είναι πιθανόν να έχετε πολυκυστικές ωοθήκες.
Οι πολυκυστικές ωοθήκες μπορούν να διαγνωστούν με ένα υπερηχογράφημα και με ορμονικό προσδιορισμό συγκεκριμένων ορμονών μέσω μίας εξέτασης αίματος στην αρχή του κύκλου . Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν μέχρι σήμερα οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, είναι ότι οι περισσότεροι γιατροί προσπαθούν να θεραπεύσουν ένα σύμπτωμα, π.χ. την ακμή, το λιπαρό δέρμα, την ανωορρηξία , κ.λ.π., και όχι την ίδια την ασθένεια .
Σήμερα, υπάρχει τρόπος θεραπείας για τις πολυκυστικές ωοθήκες, με φάρμακα ή χειρουργική επέμβαση. Για τις γυναίκες που προσπαθούν να επιτύχουν μία εγκυμοσύνη, η επίτευξή της, με ή χωρίς πρόκληση ωορρηξίας, είναι ότι χρειάζεται. Για τις γυναίκες που ταλαιπωρούνται από τα παραπάνω συμπτώματα, η ενδεδειγμένη θεραπεία θα αποφασιστεί μετά από την διεξαγωγή εργαστηριακών και αιματολογικών εξετάσεων.
Αν έχετε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα, είναι πιθανόν ότι πάσχετε από πολυκυστικές ωοθήκες
* Κύκλους με χρονική διάρκεια μεγαλύτερης των 30 ημερών και ελαφρά ακανόνιστους
* Προβλήματα ωορρηξίας
* Αποβολές
* Προβλήματα υπογονιμότητας
* Αύξηση του σωματικού βάρους, κυρίως στην κοιλιακή χώρα
* Αυξημένη τριχοφυΐα
* Τριχόπτωση
* Λιπαρό δέρμα
* Ακμή
Τι πρέπει να ξέρουν οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες που προσπαθούν να επιτύχουν μια εγκυμοσύνη
1. Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι η πιο κοινή αιτία υπογονιμότητας στις γυναίκες που δεν κάνουν ωορρηξία. Εάν μία γυναίκα νομίζει ότι έχει πολυκυστικές ωοθήκες, ή έχει ακανόνιστους κύκλους περιόδου, συνιστάται να μην περιμένει π.χ. 1 χρόνο, για να αποδειχθεί ότι πάσχει από υπογονιμότητα. Ας ζητήσει βοήθεια συντομότερα.
2. Οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες πρέπει να συζητήσουν με το γιατρό τους, πριν επιχειρήσουν μία εγκυμοσύνη, σχετικά με τα διάφορα ιατρικά προβλήματα, τα οποία είναι συνυφασμένα με τις πολυκυστικές ωοθήκες, έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητές τους για μία φυσιολογική και χωρίς προβλήματα εγκυμοσύνη.
3. Εάν μία γυναίκα έχει σταματήσει το αντισυλληπτικό χάπι, μπορεί να προσπαθήσει για μία εγκυμοσύνη από τον πρώτο κιόλας μήνα.
4. Είναι σημαντικό για μία γυναίκα με πολυκυστικές ωοθήκες να διατηρεί ένα ιδανικό σωματικό βάρος. Όσο πιο αδύνατη είναι στην αρχή της εγκυμοσύνης, τόσο πιο εύκολη και υγιής θα είναι η ίδια και το έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
5. Εάν οι μηνιαίοι κύκλοι μίας γυναίκας διαρκούν περισσότερο από 35 ημέρες, ή δεν κάνει ωορρηξία, ή η ωορρηξία είναι τόσο καθυστερημένη που η ποιότητα των ωαρίων είναι, κατά πάσα πιθανότητα, χαμηλή και ο κίνδυνος για μία αποβολή μεγαλύτερος, θα χρειαστεί θεραπεία που θα διευκολύνει την εγκυμοσύνη. Η χρήση ταμπλετών κλομιφαίνης δεν συνιστάται για παραπάνω από 3-6 μήνες. Η θεραπεία με ενέσεις γοναδοτροφινών μπορεί να είναι απαραίτητη μετά από 3 – 6 κύκλους ατυχούς προσπάθειας για την επίτευξη μίας εγκυμοσύνης.
6. Ο κίνδυνος αποβολής είναι υψηλότερος σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, ανεξαρτήτως εάν η εγκυμοσύνη έχει επιτευχθεί μετά από θεραπεία ή χωρίς. Ο κίνδυνος που διατρέχει μία φυσιολογική γυναίκα για αποβολή είναι της τάξεως περίπου του 10-15% σε κάθε εγκυμοσύνη. Η εξέταση σπέρματος δεν πρέπει να παραλείπεται αφού, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν πολυκυστικές ωοθήκες, δεν αποκλείεται η παρουσία ενός άλλου προβλήματος από την πλευρά του συζύγου.
7. Πολλές φορές ο λόγος της υπογονιμότητας δεν είναι απολύτως γνωστός. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, η υπογονιμότητα είναι πολύ – παραγοντική.
8. Έτσι, μία κοπέλα η οποία δεν έχει πολύ καλή ωορρηξία μπορεί να είναι κατά 60% γόνιμη. Εάν και ο σύντροφός της δεν έχει ιδιαίτερα γόνιμο σπέρμα, τότε ένα μικρό πρόβλημα, που τυχόν θα δημιουργηθεί, μπορεί να εξελιχθεί σε μεγαλύτερο. Εάν λάβουμε υπόψη και άλλα μικρά προβλήματα, όπως αυτό της έλλειψης τραχηλικής βλέννας ή συχνής επαφής, κ.λ.π., ένα ζευγάρι μπορεί να είναι υπογόνιμο χωρίς κάποιο σοβαρό λόγο.
9. Είναι αρκετά σύνηθες, η 2η –3η εγκυμοσύνη να επιτυγχάνεται χωρίς καμία θεραπεία σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, παρά την ανάγκη θεραπείας για την επίτευξη της 1ης. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην ευεργετική επίδραση της 1ης εγκυμοσύνης στον ορμονικό μηχανισμό.
10. Η πρόκληση ωορρηξίας σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες ενέχει κινδύνους. Η κατάλληλη προετοιμασία των ωοθηκών πριν από την εξωσωματική θεραπεία είναι απαραίτητη για την αποφυγή του συνδρόμου υπερδιέργεσης των ωοθηκών. Ο ορμονικός έλεγχος και η υπερηχογραφική παρακολούθηση της ασθενούς, καθώς και η εμπειρία του ιατρού σε θέματα πολυκυστικών ωοθηκών, είναι απαραίτητα για μία καλή και ασφαλή έκβαση.
11. Οι περισσότερες γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, κατά 90%, θα μείνουν έγκυες, εκτός εάν υπάρχουν άλλοι πιο σοβαροί παράγοντες που συμβάλουν στην υπογονιμότητα.
