Για πρώτη φορά στη ιστορία της η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να αντιμετωπίσει τη σοβαρή στεγαστική κρίση που πλήττει τη γηραιά ήπειρο, παρουσιάζοντας σήμερα ένα σχέδιο που έχει στόχο να ενισχύσει τον κατασκευαστικό τομέα και να ορίσει ρυθμιστικό πλαίσιο για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει το σχέδιό της προκειμένου να αντιμετωπίσει «την πιο αποσταθεροποιητική κοινωνική πρόκληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση», σύμφωνα με τον Τόμας Κάτνιγκ μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπή (EOKE).
Η κρίση αυτή «επηρεάζει λίγο-πολύ και τα 27 κράτη μέλη, από τη νότια Ευρώπη έως τις χώρες της Βαλτικής, από τις μεγάλες πόλεις έως τις αγροτικές περιοχές», πρόσθεσε ο Κάτνιγκ, εισηγητής πολλών γνωμοδοτήσεων επί του θέματος στην ΕΟΚΕ.
Τα στατιστικά στοιχεία ζαλίζουν
Σχεδόν 1,3 εκατομμύριο άνθρωποι στην ΕΕ είναι άστεγοι.
Στο μεταξύ οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 60% από το 2010 ως το 2025 και αυτές των ενοικίων κατά περίπου 29%, με την αύξηση να είναι ακόμη μεγαλύτερη σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία.
Στην Εσθονία, για παράδειγμα, οι τιμές πώλησης σημείωσαν κατακόρυφη άνοδο 250% από το 2010 και οι τιμές των ενοικίων 218%.
Τα αίτια της κρίσης μπορούν να εντοπιστούν στην οικονομική κρίση του 2008-2009, την οποία ακολούθησαν μέτρα λιτότητας από τις κυβερνήσεις, σύμφωνα με τον Κάτνιγκ.
Η κρίση «επιδεινώθηκε από το 2015 και μετά, λόγω της χρηματιστικοποίησης (σ.σ. των πρακτικών που αντιλαμβάνονται την κατοικία ως επενδυτικό προϊόν), της αύξησης των τιμών της γης και της κρίσης κόστους ζωής μετά την πανδημία», εξήγησε ο ίδιος.
«Για πάρα πολλούς Ευρωπαίους σήμερα η εύρεση κατοικίας αποτελεί πηγή άγχους», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κρίση αυτή, που επηρεάζει και τις 27 χώρες της ΕΕ, οι ομάδες της φον ντερ Λάιεν κατήρτισαν ένα «σχέδιο για οικονομικά προσιτή στέγαση», το οποίο θα παρουσιαστεί σήμερα το απόγευμα.
Όμως, όπως σημειώνει η Μαρί Χάιλαντ, υπεύθυνη ερευνών στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής στην ευρωπαϊκή υπηρεσία Eurofound, για να μιλήσουμε για οικονομικά προσιτή κατοικία «πρέπει επίσης να σκεφτούμε τα εισοδήματα» των ανθρώπων, τα οποία δεν ακολούθησαν τον ρυθμό αύξησης της τιμής των ακινήτων.
Το 2024 κατά μέσο όρο οι Ευρωπαίοι ξόδευαν το 19% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για τη στέγαση, όμως για τα νοικοκυριά το εισόδημα των οποίων ήταν κατώτερο του 60% του εθνικού μέσου όρου, το ποσοστό έφτανε το 37%.
Και περισσότερα από 16,5 εκατομμύρια ευρωπαϊκά νοικοκυριά ξόδευαν το 2024 περισσότερο από το 40% του εισοδήματός τους για τη στέγαση, δηλαδή το 8,2% των νοικοκυριών στην ΕΕ.
Οι δυσκολίες πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή στέγαση επηρεάζουν ιδιαίτερα τους νέους, οι οποίοι έχουν πιο συχνά «χαμηλούς μισθούς», «επισφαλείς συμβάσεις εργασίας», όχι απαραίτητα «πρόσβαση σε επιδόματα ανεργίας» και οι οποίοι «αναζητούν στέγαση σε αστικές περιοχές», οι οποίες είναι οι πιο πιεσμένες, τόνισε η Χάιλαντ.
Επίσης επηρεάζονται πολύ τα νοικοκυριά με παιδιά, κυρίως οι μονογονεϊκές οικογένειες.
Μεταξύ των επιπτώσεων της κρίσης στέγασης είναι και το γεγονός ότι το 17% των Ευρωπαίων πολιτών το 2024 ζούσαν σε κατοικίες με μεγάλο αριθμό ατόμων, ένα φαινόμενο που συναντάται ιδιαίτερα στη Ρουμανία.
Βραχυχρόνιες μισθώσεις και νέες κατοικίες
Για ποιο λόγο η ΕΕ καθυστέρησε τόσο για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα;
Η στέγαση δεν αποτελεί επί της αρχής ένα ζήτημα που άπτεται των αρμοδιοτήτων της ΕΕ, όπως είναι για παράδειγμα η γεωργία, η μετανάστευση ή το εμπόριο.
Όμως η αριστερά άσκησε πιέσεις ώστε η Επιτροπή να ασχοληθεί με το θέμα.
«Προωθούσαμε αυτόν τον σκοπό εδώ και χρόνια, αλλά δυσκολευόμασταν να τον θέσουμε στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής», δήλωσε η ευρωβουλευτής των Σοσιαλιστών Ιρένε Τινάγκλι.
Σύμφωνα με την Ιταλίδα ευρωβουλευτή επικεφαλής της Επιτροπής Στέγασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η κρίση αυτή «εξαπλώθηκε σε όλη την ήπειρο» και δεν επηρεάζει μόνο το κέντρο των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων.
Σύμφωνα με ένα προσχέδιο που είδε το AFP, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να υιοθετήσει νομοθεσία για τη ρύθμιση των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων, όπως το Airbnb, ιδιαίτερα σε μεγάλες τουριστικές πόλεις, όπου πολλοί κάτοικοι καταγγέλλουν ότι συμβάλλουν στην εκτόξευση των ενοικίων.
Η κρίση είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ισπανία, η οποία το 2024 υποδέχθηκε αριθμό ρεκόρ τουριστών.
Το νομοσχέδιο που προτείνεται μπορεί μεταξύ άλλων να περιλαμβάνει πλαφόν στον αριθμό των επιτρεπόμενων διανυκτερεύσεων.
Εξάλλου οι Βρυξέλλες θέλουν να δώσουν ώθηση και στον κατασκευαστικό τομέα.
«Η ιδέα δεν είναι να προτείνουμε ένα νομοσχέδιο που θα απαιτεί από κάθε χώρα μέλος να κατασκευάσει τόσα σπίτια με μέγιστο κόστος τόσα ευρώ», επεσήμανε πηγή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Στόχος είναι περισσότερο η αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού μέσω ενός μεγάλου προγράμματος μαθητείας και η τροποποίηση ορισμένων περιβαλλοντικών προδιαγραφών προκειμένου να επιταχυνθεί η έκδοση οικοδομικών αδειών.
Η Κομισιόν εκτιμά ότι η ΕΕ θα έχει ανάγκη περισσότερες από δύο εκατομμύρια κατοικίες ετησίως για να απαντήσει στην τρέχουσα ζήτηση.
Επιδιώκει επίσης να διευκολύνει τις επενδύσεις των κρατών μελών σε αυτόν τον τομέα και να κινητοποιήσει τον ιδιωτικό τομέα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της, ως και 375 δισεκ. ευρώ θα μπορούσαν να αφιερωθούν για τον σκοπό αυτό ως το 2029.